Transactionele analyse

Psychiater Eric Berne was de grondlegger van de Transactionele Analyse (TA). Deze praktische vorm van psychotherapie is gericht op persoonlijke groei en ontwikkeling èn op het verduidelijken welke rollen mensen in hun onderlinge gedrag en communicatie aannemen. TA gaat uit van het idee dat mensen al vroeg in hun jeugd bepaalde gedragspatronen ontwikkelen (levensscript). TA biedt mogelijkheden om eigen gedrag en emoties te onderzoeken om los van die patronen, zèlf te werken aan volwassen interactie. Het onderscheiden van het Kind, de Volwassene en de Ouder in onszelf is vaak zeer verhelderend.

Het O-V-K model

In het O-V-K model zijn drie basistoestanden: de Ouder, de Volwassene en het Kind. Deze ‘toestanden’ zijn alleen maar etiketten . Het heeft niets te maken met werkelijke kinderen, ouders of volwassenen maar geeft aan welke gedachten en gevoelens horen bij bepaalde gedragspatronen. Iedereen heeft deze posities in zich en elke moment zitten we in één ervan. Gedurende de dag wisselen we regelmatig van positie.

De TA gaat er van uit dat we de keus hebben uit vijf soorten gedrag: de kritische- of de opvoedende ouder, het vrije- of het aangepaste kind, of de volwasse. En elk gedrag heeft zowel positieve als negatieve kanten. In de interactie met anderen kunnen we altijd kiezen vanuit welke positie we reageren. De keuze bepaalt voor een groot deel het vervolg van de communicatie. Jouw manier van communiceren heeft een bepaald effect op de ander. Maar wat jij doet en zegt triggert ook iets bij je gesprekspartner die vervolgens ook weer reageert vanuit één van de egoposities. Hoe beter je in staat bent patronen in je eigen gedrag te herkennen, hoe vrijer en effectiever je communicatie.

Tot zover lijkt TA sterk op een communicatiemodel. En daar is het ook goed voor te gebruiken. Het geeft je dan inzicht en structuur. Door de communicatiestructuur tussen mensen goed te analyseren kun je je communicatiestijl analyseren:

Is er sprake van een complementaire transactie: vult het elkaar aan? Zolang iedereen complementair blijft reageren is er een soort evenwicht en verandert er niets.
Is er sprake van een kruistransactie: als iemand vanuit een andere dan verwachte ego-positie reageert dan kan het gesprek een positieve of negatieve wending krijgen. Dat hangt ervan af hoe met triggers omgegaan kan worden.
Communiceren gebeurt niet alleen met woorden maar ook non verbaal zoals met gedrag. Als we het een zeggen en het ander doen (al was het maar door onze houding) dan spreken we van verborgen transacties

TA communicatie wordt niet voor niets ook toegepast in coachingstrajecten. Maar het kan ook zijn dat bepaalde gedragspatronen zo zijn ingesleten dat er meer dan communicatie aan de hand is. Je eigen gedrag en communicatie kan je ooit geholpen hebben om vroegere pijnlijke situaties het hoofd te bieden. Zo kan het onderdeel zijn geworden van een verdedigingsmechanisme. Het kan ook zijn dat jouw communicatie en gedrag in je (partner- ouder- of vriendschaps)relaties rollen hebben ingesleten, die het er allemaal niet beter op maken. We kunnen dan te maken hebben gekregen met de zogenaamde ‘dramadriehoek’.

De dramadriehoek (van Karpman)

In een Dramadriehoek benaderen mensen elkaar vanuit de rollen van:

Aanklager:	iemand die oordeelt of beschuldigt
Slachtoffer:	(re)ageert op de aanklacht door hulpeloos te gedragen of terug te trekken
Redder:	diegene(n) die de situatie willen redden

Als de Aanklager vervolgens bijvoorbeeld boos wordt op de Redder kan de Redder de Slachtofferpositie innemen….of kan het een ‘theaterstuk’ met steeds wisselende rollen worden.

Inzicht in deze dynamiek kan je communicatie en je relaties verbeteren. Maar het geeft ook inzicht in jezelf en wat jouw onbewuste zoal heeft aangestuurd. Je kan zelf je levenspositie gaan bepalen.

Levensposities

Onder stress worden we teruggeworpen op overtuigingen die we vroeger hebben geleerd. De TA onderscheidt vier overtuigingen of levensposities van waaruit mensen kijken naar de wereld en hun gedrag rechtvaardigen. Hiernaast zie je dit verbeeld:

Als je de overtuiging hebt ‘Ik ben niet OK – Jij bent OK’ (hulpeloos) dan zal je je eerder ondergeschikt opstellen en meer opkijken naar anderen. Je beschouwt de ander als beter of krachtiger en jezelf als zwakker. Mocht je je in bepaalde situaties sterker voelen dan de ander ‘Ik ben OK – jij bent niet OK’ (hooghartig), dan zal je je eerder bovengeschikt voelen of zelfs (gaan) minachten. Zo kan de posities ‘hopeloos’ ook worden toegelicht. De enige gezonde en volwassen positie, is de positie ‘helend’ waarin ieder mag zijn wie hij of zij is. Ook al zou je het niet eens zijn met elkaar, je comminiceert op respectvolle wijze duidelijk naar elkaar. Dat heeft een dubbel effect: -zoals ieder zichzelf mag zijn, ben jij dat ook -het bevordert je sociale omgang en verbetert je relaties

Zo kun je uit je Dramadriehoek stappen en gaan werken aan je Winnaarsdriehoek. Het is de positieve tegenhanger van de Dramadriehoek en bestaat uit:

Realisme
Feedback geven en vragen
Helpen

Werken met TA

TA geeft mij als coach / therapeut veel werkwijzen om je te begeleiden. Ik zal dit afstemmen op jouw situatie en hulpvraag. Het mooie aan TA is dat het met overzichtelijke modellen gespreksstof op kan leveren, maar vooral ook dat er veel actieve verduidelijkingsmogelijkheden zijn die ik met je kan oefenen (zoals kleine rollenspelen of andere werkvormen). Dit maakt het nog makkelijker om je inzichten in jouw dagelijks leven toe te passen.