Systemische opstellingen
Families – systemen als lotsverbondenheid
Veel van onze onbewuste overtuigingen, gedragingen en patronen vinden hun oorsprong in de systemen (gezin van herkomst) waarin we zijn opgegroeid en waaraan we vaak veel loyaler zijn dan we denken. We zijn dus niet zo vrij als we graag zouden willen geloven. Iedereen maakt deel uit van zijn eigen familie van herkomst en deelt daarmee ook een gezamenlijke geschiedenis. Oók als bijvoorbeeld de ouders onbekend zijn en je elders bent opgegroeid. Sommige persoonlijke problemen lijken dan hun oorsprong dan ook te vinden vòòraf jouw eigen bestaan.
De geestelijk vader van familieopstellingen, Bert Hellinger, ontdekte dat het mogelijk is om oude pijn en onbegrepen reactiepatronen te ontrafelen (zonder alle betrokkenen er zelf bij te halen) door het fysiek opstellen in de ruimte van willekeurige personen. Er worden hierbij vier basis principes gehanteerd te weten;
- Recht erbij te horen: Ieder familielid heeft hetzelfde recht om erbij te horen. Wordt iemand buitengesloten, geminacht of vergeten, dan zal een ander familielid, soms zelfs generaties later, het evenwicht onbewust willen ‘herstellen’ door deze persoon en diens lot te gedenken en te herhalen. Hier zijn belangrijke oorzaken te vinden voor (vaak onbegrijpelijk) gedrag.
- Ordening: 1. datgene wat eerder gebeurd is in de tijd, heeft voorrang boven wat later gebeurt. Bijvoorbeeld: de partnerrelatie heeft voorrang boven het ouderschap, ouders hebben voorrang boven hun kinderen, het oudste kind heeft voorrang boven jongeren. Het gaat er niet om minder of meer waard, maar over datgene wat eerst komt eerst in erkenning en balans mag komen….een natuurlijk principe
- Balans in geven en nemen: Ieder heeft verantwoordelijkheden die bij zijn of haar positie of leeftijd passend is. Als bv. door ziekte of vroege dood van een moeder, een dochter grote verantwoordelijke en moederlijke taken op zich neemt, dan reageert het systeem daar (onbewust) op. Dat kan diepgaande gevolgen hebben voor alle leden van het (familie)systeem.
- Erkennen van dat wat er is: het is belangrijk dat zaken kunnen worden gezien en erkend zoals ze zijn (gegaan) en niet beperkt worden door schaamte, schuld of ontkenning.
Als door welke omstandigheden dan ook één van de basisprincipes binnen het systeem verstoord raakt, ontstaan er dynamieken. Vanuit deze dynamieken wordt een nieuw evenwicht binnen het systeem nagestreefd. Bert Hellinger heeft een werkwijze ontwikkeld om deze ‘systemische’ oorzaken aan het licht te brengen zodat acceptatie en heling plaats kan vinden.
Systemisch werken
In een individueel consult werk ik met individuele opstellingen. Deze zijn net zo effectief als opstellingen in groepen. Ook dezelfde thema's kunnen uitgewerkt worden. Alleen de manier van werken is anders. Een individuele opstelling vindt namelijk plaats bij mij in de praktijk, en we doen dit samen. Jij en ik, en niemand anders.* Over de verschillende manieren van werken bij een individuele opstelling, lees je onderstaand meer.
Tafelopstelling
Met behulp van poppetjes wordt een ‘systeem’ letterlijk zichtbaar opgesteld. Onderlinge verhoudingen, maar ook disharmonie in het (familie)systeem, kunnen direct zichtbaar worden gemaakt. Samen gaan we de vier pijlers na. Heb je ‘overlevingsstrategieën’ ingezet om de situatie het hoofd te kunnen bieden? Belangrijk bij de opstelling is erkennen van dat wat er is. Door op een afstand naar de opstelling te kijken ontstaan er inzichten die je vaak niet verkrijgt zolang je ‘in’ het systeem zit. Daarmee kunnen weer volgende stappen gezet worden die jouw helpen bij je hulpvraag.
Opstelling in de ruimte waarbij jij zelf representant bent
Wat je op een tafel doet met poppetjes kun je ook op de vloer doen. Je mag zogenmaande ‘ankers’ (bijvoorbeeld gekleurde matjes) die elk staan voor iemand uit je familie in de ruimte neerleggen. Een voordeel boven de tafelopstelling is da took een plaats kan nemen op iemands anders plek. Zo kun je ook invoelen hoe het voor die persoon voelt. Je kijkt vanaf die plek ook naar jezelf.
Naast familieleden kun je bijvoorbeeld ook je werk of andere ‘systemen’ opstellen. Maar we kunnen ook delen in jezelf zoals je (on)zekerheid, je sombere en je vrolijke kant, etc. opstellen. Juist door er vanaf een afstand te onderzoeken, te voelen wat je voelt, ontdek je weer nieuwe mogelijkheden.
Genogram
Vaak maak ik in een van onze eerste sessies een genogram van jouw familielijn. Het is een overzicht van een familiesysteem die ik voor je op een whiteboard uitteken. Zie het als een kaart van een aantal generaties en hun onderlinge relaties. Ook hierbij kun je letterlijk en figuurlijk al tot bepaalde inzichten komen.
* In trainingen of gezinsbegeleidingen behoort systemisch opstellen ook tot de mogelijkheid. Bij trainingen zal worden aangegeven als systemisch werken is opgenomen. Bij gezinsbegeleidingen wordt dit in overleg gedaan.